Point nemo in marathi: पृथ्वीवर असे काही ठिकाण आहे जिथे मानवाचा मागमूसही सापडत नाही. असंच एक ठिकाण म्हणजे पॉइंट नेमो, जे पॅसिफिक महासागराच्या मध्यभागी वसलेलं आहे. हे ठिकाण इतकं दूर आणि निर्जन आहे की, याला पृथ्वीवरील सर्वात एकाकी बिंदू मानलं जातं. याचं नावच सांगतं, नेमो म्हणजे लॅटिन भाषेत ‘कोणीच नाही’. आणि खरंच, इथे कोणीही नसतं! चला, या गूढ ठिकाणाबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.
पॉइंट नेमो म्हणजे नेमकं काय?
पॉइंट नेमो हे दक्षिण पॅसिफिक महासागरातील एक भौगोलिक बिंदू आहे, जो कोणत्याही जमिनीपासून सुमारे 2,688 किलोमीटर अंतरावर आहे. जवळच्या जमिनी म्हणजे ड्यूसि बेट, मोटु नुई आणि माहेर बेट, पण हीसुद्धा हजारो किलोमीटर दूर आहेत. विशेष म्हणजे, या ठिकाणाचे सर्वात जवळचे ‘शेजारी’ हे अंतराळात फिरणारे अंतराळवीर असतात, जे आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (ISS) असतात, अवघ्या 400-450 किलोमीटर उंचीवर!
1992 मध्ये कॅनडियन अभियंता ह्र्वोये लुचाटेला यांनी संगणकीय गणनेद्वारे हे ठिकाण शोधलं. त्यांनी पृथ्वीवरील सर्वात दूरस्थ बिंदू निश्चित करण्यासाठी विशेष सॉफ्टवेअरचा वापर केला. याचं नाव ‘नेमो’ ठेवण्यामागेही एक रंजक कारण आहे. नेमो हे केवळ लॅटिन शब्दच नाही, तर ज्युल्स व्हर्न यांच्या प्रसिद्ध कादंबरीतील कॅप्टन नेमो या पात्रावरूनही प्रेरणा घेण्यात आली आहे.
अंतराळकचऱ्याचं दफनभूमी
पॉइंट नेमोला ‘स्पेसक्राफ्ट स्मशानभूमी’ असंही म्हणतात. कारण याच भागात जुन्या उपग्रहांचा आणि अंतराळ स्थानकांचा कचरा नियंत्रितपणे समुद्रात बुडवला जातो. उदाहरणार्थ, रशियाचं MIR अंतराळ स्थानक, अनेक उपग्रह आणि इतर अवकाशयानांचे अवशेष याच ठिकाणी समुद्राच्या तळाशी पाठवले गेले आहेत. यामुळे जमिनीवर किंवा मानवी वस्तीवर कोणताही धोका टाळला जातो. पॉइंट नेमोची निवड यासाठी झाली कारण इथे मानवी वस्ती नाही आणि समुद्री जीवसृष्टीचंही प्रमाण अत्यंत कमी आहे.
विचित्र ‘ब्लूप’ ध्वनीचं रहस्य
1997 मध्ये अमेरिकेच्या NOAA (नॅशनल ओशनिक अँड अ‍ॅटमॉस्फेरिक अ‍ॅडमिनिस्ट्रेशन) या संस्थेने पॉइंट नेमोजवळ एक विचित्र ध्वनी रेकॉर्ड केला, ज्याला ‘ब्लूप’ असं नाव देण्यात आलं. हा ध्वनी इतका गूढ होता की, संशोधकांना काही काळ वाटलं की हा एखाद्या समुद्री प्राण्याचा किंवा अनोळखी गोष्टीचा आवाज असू शकतो. पण नंतर संशोधनातून कळलं की हा आवाज मोठ्या हिमखंडांच्या हालचाली आणि त्यांच्या तुटण्यामुळे निर्माण झाला होता. या घटनेने पॉइंट नेमोचं गूढ आणखी वाढलं!
मानवाला प्रवेश अशक्य
पॉइंट नेमो इतकं दूर आहे की, येथे पोहोचणं जवळपास अशक्य आहे. इथे कोणतीही बेटं नाहीत, नौकानयनासाठी कोणत्याही सुविधा नाहीत आणि समुद्रातली परिस्थितीही खूप आव्हानात्मक आहे. वैज्ञानिकही फक्त विशेष मोहिमांद्वारेच येथे संशोधनासाठी येऊ शकतात. यामुळे पॉइंट नेमो हे केवळ नकाशावरचं एक बिंदू नाही, तर पृथ्वीवरील एकाकीपणाचं प्रतीक आहे.
पॉइंट नेमोचं महत्त्व काय?
पॉइंट नेमोचं खरं महत्त्व म्हणजे ते आपल्याला पृथ्वीवरील निसर्गाचं शांत आणि मानवविरहित स्वरूप दाखवतं. अंतराळ मोहिमांमध्ये याचा उपयोग स्पेस डेब्रिस नियंत्रितपणे नष्ट करण्यासाठी होतो. तसंच, समुद्राखालच्या पर्यावरणाचा आणि ध्वनींचा अभ्यास करण्यासाठीही हे ठिकाण महत्त्वाचं आहे. भविष्यात अशा निर्जन क्षेत्रांचा उपयोग पृथ्वीवरील पर्यावरण जपण्यासाठी आणि संशोधनासाठी होऊ शकतो.
पृथ्वीवरील शांततेचं प्रतीक
पॉइंट नेमो हे फक्त एक भौगोलिक बिंदू नाही, तर निसर्गाच्या गूढतेचं आणि शांततेचं प्रतीक आहे. जिथे मानवाचा हस्तक्षेप नाही, तिथे निसर्ग कसा स्वतःच्या लयीत वावरतो, हे पॉइंट नेमो आपल्याला दाखवतो. आजच्या धकाधकीच्या जगात अशी ठिकाणं आपल्याला निसर्गाशी जोडण्याची आणि त्याचं महत्त्व समजण्याची प्रेरणा देतात.
