पुतीन भारतात येताहेत! अमेरिकेच्या दबावातही रशिया-भारत मैत्री का ठाम?

Putin To Visit India: रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतीन 2025 च्या अखेरीस भारत दौऱ्यावर येणार असल्याची माहिती इंटरफॅक्स वृत्तसंस्थेने भारताचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवाल यांच्या हवाल्याने दिली आहे. डोवाल सध्या मॉस्कोच्या अधिकृत दौऱ्यावर असून, त्यांनी पुतीन यांच्या भारत भेटीचे संकेत दिले. यापूर्वी या भेटीची तारीख ऑगस्ट 2025 च्या अखेरीस असल्याचे वृत्त आले होते, परंतु नंतर त्यात सुधारणा करून वर्षअखेरीस भेट होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली. ही भेट भारत आणि अमेरिका यांच्यातील रशियन तेल खरेदीवरून वाढलेल्या व्यापारी तणावाच्या पार्श्वभूमीवर होत आहे.

भारत-अमेरिका व्यापारी तणाव

अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी बुधवारी 6 ऑगस्ट 2025 भारतावर 25% अतिरिक्त आयात शुल्क लादण्याचा निर्णय जाहीर केला, ज्यामुळे भारतावरील एकूण आयात शुल्क 50% झाले आहे. रशियाकडून तेल खरेदी सुरू ठेवल्यामुळे भारताला ही ‘शिक्षा’ देण्यात आली आहे. ग्लोबल ट्रेड रिसर्च इनिशिएटिव्ह GTRI नुसार, या कठोर शुल्कांमुळे भारत हा अमेरिकेचा सर्वाधिक कर आकारला जाणारा व्यापारी भागीदार बनला आहे, अगदी चीनपेक्षाही पुढे. 2024 मध्ये चीनने रशियाकडून 62.6 अब्ज डॉलरचे तेल आयात केले, तर भारताने 52.7 अब्ज डॉलरचे तेल आयात केले, तरीही चीनवर असे शुल्क लादले गेले नाहीत.

भारताची भूमिका

भारताने अमेरिकेच्या या शुल्कवाढीला ‘अन्यायकारक आणि वाजवी नसलेले’ संबोधत तीव्र नाराजी व्यक्त केली आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी गुरुवारी 7 ऑगस्ट 2025 नवी दिल्लीत एका कार्यक्रमात बोलताना भारत आपल्या शेतकऱ्यांच्या, पशुपालकांच्या आणि मच्छीमारांच्या हितासाठी कोणतीही तडजोड करणार नसल्याचे ठामपणे सांगितले. ते म्हणाले, “मला याची वैयक्तिक किंमत मोजावी लागली तरी मी शेतकऱ्यांसाठी तयार आहे.” भारताने यापूर्वीही रशियन तेल खरेदीमुळे जागतिक तेलाच्या किमती नियंत्रणात राहण्यास मदत झाल्याचे सांगितले आहे. रशियाकडून स्वस्त दरात तेल खरेदी करून भारताने आपल्या 140 कोटी जनतेची ऊर्जा सुरक्षा सुनिश्चित केली आहे.

भारत-रशिया संबंध

भारत आणि रशिया यांच्यातील मैत्री दीर्घकालीन आणि दृढ आहे. 2024-25 मध्ये दोन्ही देशांमधील द्विपक्षीय व्यापार 68.7 अब्ज डॉलरपर्यंत पोहोचला, जो रशिया-युक्रेन युद्धापूर्वीच्या 10.1 अब्ज डॉलरच्या तुलनेत 5.8 पट जास्त आहे. रशिया हा भारताचा सर्वात मोठा तेल पुरवठादार आहे, जो भारताच्या एकूण तेल आयातीच्या 35-40% पुरवठा करतो. 2025 च्या पहिल्या सहा महिन्यांत भारताने रशियाकडून दररोज सुमारे 17.5 लाख बॅरल तेल आयात केले. पुतीन यांच्या प्रस्तावित भारत भेटीत संरक्षण, ऊर्जा आणि व्यापार क्षेत्रातील करारांवर चर्चा होण्याची शक्यता आहे.

पुतीन यांच्या भेटीचे महत्त्व

पुतीन यांचा हा दौरा भारताच्या भू-राजकीय धोरणासाठी महत्त्वाचा आहे. अमेरिकेच्या दबावाला न जुमानता भारताने रशियाशी मैत्री कायम ठेवली आहे. रशिया-युक्रेन युद्ध सुरू झाल्यापासून भारताने तटस्थ भूमिका घेतली असून, जागतिक तेल बाजारपेठ स्थिर ठेवण्यासाठी रशियन तेल खरेदी सुरू ठेवली आहे. डोवाल यांनी मॉस्कोमध्ये सांगितले की, भारत-रशिया संबंध विशेष आणि दीर्घकालीन आहेत, आणि पुतीन यांची भेट या संबंधांना आणखी बळकटी देईल.