25 OTT Apps Banned: केंद्र सरकारने डिजिटल माध्यमांवरील अश्लील आणि आक्षेपार्ह कंटेंटला आळा घालण्यासाठी कठोर पाऊल उचलले आहे. माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने (MIB) उल्लू, ALTT (ALTBalaji), देसीफ्लिक्स, बिग शॉट्स यांसह एकूण 25 OTT अ‍ॅप्स आणि त्यांच्या संलग्न वेबसाइट्सवर तात्काळ बंदी घातली आहे. ही कारवाई अश्लील आणि लैंगिक स्वरूपाचा कंटेंट प्रसारित करणाऱ्या या अ‍ॅप्सच्या विरोधात प्राप्त झालेल्या तक्रारींच्या आधारे करण्यात आली आहे.
तक्रारी आणि चौकशीमुळे कारवाई
इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालयाला (MeitY) नागरिक आणि विविध सामाजिक संघटनांकडून या अ‍ॅप्सच्या विरोधात मोठ्या प्रमाणात तक्रारी मिळाल्या होत्या. या तक्रारींची गंभीर दखल घेत मंत्रालयाने चौकशी सुरू केली. चौकशीत असे आढळून आले की, या अ‍ॅप्सवर कामुक वेब सिरीजच्या नावाखाली खुलेआम अश्लील कंटेंट प्रसारित केले जात होते. हे कंटेंट 18 वर्षांवरील प्रेक्षकांसाठी असल्याचे भासवले जात असले, तरी ते अल्पवयीन मुलांनाही सहज उपलब्ध होत होते, जे भारतीय कायद्यांचे थेट उल्लंघन आहे.
कायद्यांचे उल्लंघन
भारतीय कायद्यांनुसार, सार्वजनिक नैतिकतेला धक्का पोहोचवणारा आणि विशेषतः अल्पवयीन मुलांना सहज उपलब्ध होणारा कंटेंट अश्लील मानला जातो. या अ‍ॅप्सवर आयटी कायदा 2000 च्या कलम 67 आणि 67A तसेच भारतीय दंड संहिता (IPC) च्या कलम 292 आणि 293 चे उल्लंघन आढळून आले. याशिवाय, बाल लैंगिक शोषणाशी संबंधित डिजिटल कंटेंटवर POCSO कायद्यांतर्गत कठोर कारवाईची तरतूद आहे. या अ‍ॅप्सवर कोणतीही वय सत्यापन प्रक्रिया नसल्याने आणि डेटा सुरक्षिततेच्या नियमांचे उल्लंघन झाल्याने सरकारला ही बंदी घालावी लागली.
कोणत्या अ‍ॅप्सवर बंदी (25 OTT Apps Banned) घालण्यात आली?
केंद्र सरकारने खालील 25 अ‍ॅप्स आणि त्यांच्या वेबसाइट्सवर बंदी घातली आहे:
- उल्लू (Ullu)
- ALTT (ALTBalaji)
- देसीफ्लिक्स (Desiflix)
- बिग शॉट्स (Big Shots)
- बूमेक्स (Boomex)
- नवरसा लाइट (Navarasa Lite)
- गुलाब अ‍ॅप (Gulab App)
- कंगन अ‍ॅप (Kangan App)
- बुल अ‍ॅप (Bull App)
- जलवा अ‍ॅप (Jalva App)
- वॉव एंटरटेनमेंट (Wow Entertainment)
- लूक एंटरटेनमेंट (Look Entertainment)
- हिटप्राइम (Hitprime)
- फेनेओ (Feneo)
- शोएक्स (ShowX)
- सोल टॉकीज (Sol Talkies)
- अड्डा टीव्ही (Adda TV)
- हॉटएक्स व्हीआयपी (HotX VIP)
- हलचल अ‍ॅप (Hulchul App)
- मूडएक्स (MoodX)
- निऑनएक्स व्हीआयपी (NeonX VIP)
- फुगी (Fugi)
- मोजफ्लिक्स (Mojflix)
- ट्रायफ्लिक्स (Triflicks)
- अनकट अड्डा (Uncut Adda)
या सर्व अ‍ॅप्सवर अश्लील आणि आक्षेपार्ह कंटेंट प्रसारित करण्याचा तसेच कायद्यांचे उल्लंघन करण्याचा ठपका ठेवण्यात आला आहे. वरील यादी मध्ये बदल असू शकतात.
स्वनियमनाचा गैरवापर
OTT प्लॅटफॉर्म्सना स्वनियमनाचा अधिकार देण्यात आला होता, परंतु काही प्लॅटफॉर्म्सनी या अधिकाराचा गैरवापर करत मर्यादा ओलांडल्या. यामुळे सरकारला थेट हस्तक्षेप करावा लागला. माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने इंटरनेट सेवा प्रदात्यांना (ISPs) या अ‍ॅप्स आणि वेबसाइट्सचा भारतातील प्रवेश तात्काळ बंद करण्याचे निर्देश दिले आहेत.
अवैध जुगार आणि सट्टेबाजीवरही कारवाई
या कारवाईसोबतच सरकारने अवैध जुगार आणि सट्टेबाजीशी संबंधित वेबसाइट्स आणि अ‍ॅप्सवरही बंदी घातली आहे. इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान राज्यमंत्री जितिन प्रसाद यांनी लोकसभेत सांगितले की, जानेवारी 2022 ते जून 2025 या काळात एकूण 1,524 ऑनलाइन जुगार आणि सट्टेबाजीशी संबंधित वेबसाइट्स आणि अ‍ॅप्सवर बंदी घालण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. ही कारवाई भारतीय कर नियमांचे आणि स्थानिक कायद्यांचे पालन न करणाऱ्या परदेशी प्लॅटफॉर्म्सविरोधात उचलण्यात आली आहे.
या अ‍ॅप्समुळे सामाजिक वातावरणावर विपरीत परिणाम होत असल्याचे सरकारने नमूद केले आहे. विशेषतः तरुण पिढीवर याचा नकारात्मक प्रभाव पडत होता. अश्लील कंटेंटमुळे गुन्हेगारीच्या घटनांमध्ये वाढ होण्याची शक्यता असल्याने सरकारने हा निर्णय घेतला. माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने स्पष्ट केले की, डिजिटल प्लॅटफॉर्म्सचे नियमन करणे आणि अश्लील कंटेंटचा प्रसार रोखणे हा या कारवाईचा मुख्य उद्देश आहे.
केंद्र सरकारने या कारवाईद्वारे डिजिटल माध्यमांवरील अनैतिक आणि अश्लील कंटेंटला आळा घालण्याची आपली बांधिलकी दाखवली आहे. भविष्यात अशा प्रकारच्या कंटेंटवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी अधिक कठोर नियम आणि धोरणे लागू केली जाऊ शकतात. नागरिकांना अशा कंटेंटविरोधात तक्रार करण्यासाठी प्रोत्साहन देण्यात येत आहे, जेणेकरून डिजिटल प्लॅटफॉर्म्सवर नैतिकता आणि कायद्याचे पालन सुनिश्चित होईल.
